Özel plakayı tanımlayacak olursak; kişi için önemli veya özel olarak tanımlanabilecek, kişinin isteğine göre hazırlanan harf ve rakamlardan oluşan plakalardan oluşmaktadır. Örnek olarak doğum yılı veya isim kısaltması gösterilebilir.
Özel plaka sahibi olmak isteyenler ilk olarak kullanmak istedikleri plakanın başka biri tarafından kullanılıp kullanılmadığını sorgulamak zorundadır. Emniyet Genel Müdürlüğü’nün sitesinden bu sorgulama işlemi yapılabilir.
Eğer plaka başka biri tarafından kullanılıyorsa ve karşı tarafla anlaşabilmesi ile birlikte ücret karşılığında noter tarafından devredilebilir. Fakat plaka kullanımda değilse yasal ve maddi şartlar sağlanırsa kişi özel plaka alabilir. Plakaya ait şehir kodu, kişinin ikametgahı bulunan şehirden olmalıdır. Tüzel kişiler son 6 aya ait evraklarla birlikte müracaat edebilirken, gerçek kişiler ise kimlikleriyle birlikte ibraz ederler. Başvuru onaylanırsa, Şoförler ve Otomobilciler Odası’na gidilerek işlemler tamamlanır. İlk başvuru Emniyet Genel Müdürlüğü’ne yapılmalıdır. Kişi daha önce plaka sahibi ise bu plakayı teslim etmek zorundadır. Özel plakaların, her yıl değişiklik gösterse de ortalama olarak 10.000 25.000 TL arasında yıllık vergi ödemesi bulunmaktadır.
9 çeşit plaka türü bulunmaktadır.
Özel araç plakaları; Vergisi ödendiği taktirde kişi tarafından kullanılan plakalardır.
Resmi araç plakaları; devlet hizmetinde kullanılan araçlarda bulunan plakalardır. Siyah zemin üzerine beyaz harf ve rakamlardan oluşmaktadır. Bakanlık, belediyeler, ambulans, itfaiye ve kurumlara ait müdürlükleri örnek gösterebiliriz.
Bedensel engelli araç plakaları; Bedensel engeli bulunan kişilerin kullandığı plakalardır. Özel araç plakalarından tek farkı ülke kodu ile plakanın bulunduğu yer arasında bedensel engelli simgesi vardır. Cumhurbaşkanlığı makam aracı plakası; protokol plakası da denmektedir. Cumhurbaşkanlığı hizmetinde kullanılan makam araçlarına ait plakadır. Kırmızı zemin üzerine sarı rakamlardan oluşmaktadır.
Cumhurbaşkanlığı üst düzey yönetici plakası; Cumhurbaşkanlığı makamında üst düzey bürokrasinin kullandığı plakalardır.
Büyükelçilik resmi hizmet araç plakaları; Diplomatik temsilciliklerin kullandığı plakalardır. Yeşil zemin üzerine beyaz harf ve rakamlardan oluşur. 4 çeşit orta karakter kullanılır. CC harfleri konsolos makam aracında, CG harfleri diplomatik muafiyete sahip konsolosluk görevlilerinin araçlarında, CD harfleri büyükelçi makam aracında, CM harfleri diplomatik muafiyete sahip büyükelçilik görevlilerinin araçlarında bulunur.
Emniyet araçları plakaları; Emniyet Genel Müdürlüğü’nün hizmetinde kullanılan araçlara ait plakalardır. Mavi zemin üzerine beyaz harf ve rakamlardan oluşur. A, AA veya AAA harfleri yer alır. Plakadaki sayılar araca ait ekibin şubesini ve bağlı olduğu büroyu temsil eder. Rektör, Emniyet Müdürü ve Kaymakamlık plakaları; iki şekilde kullanılmaktadır. Kırmızı taban üzerine sarı renk harf ve rakamlardan ya da beyaz taban üzerine kırmızı harf ve rakamlardan kullanılır.
Sarı plaka; geçici plaka denir. Tescili henüz tamamlanmamış araçların trafiğe çıkabilmeleri için kullanılır. Sarı zemin üzerine siyah harf ve rakamlardan oluşur.
Plakalar araçların kimliği niteliğindedir. Araçta ceza bulunup bulunmadığı, vergi borçları, yol geçiş ücretleri, araçların sigortasına kadar plakalar sayesinde sorgulama işlemlerini gerçekleştirebiliriz. Araçlarda plaka bulunmaması da ayrı bir ceza sebebidir ve trafiğe çıkılması yasaktır.
Plaka değişimi, araçta bulunan plakanın numarasını değiştirmek amacıyla yapılır. Plaka yenilemesi ise plakanın numarası değişmeden mevcut plaka güncellenir. Bu iki işlemin uygulama nedenleri farklıdır. Plaka yenileme; aracın kazadan dolayı hasar görmesi durumunda veya yıpranması durumunda yenilenmektedir. Plaka okunmuyorsa TÜVTÜRK tarağından Plaka Yönetmeliği dahilinde ağır kusur olarak açıklanmaktadır. Plakanın ağır kusurlu sayılabilmesi için bazı maddeler mevcuttur. Plakanın araçta okunamayacak bir yerde bulundurulması, yönetmelik ihlali sonucu plaka basımı, okumamayacak kadar hasarlı olması, yetkili kurumlara ait onay mührünün bulunmaması, plakada bulunması gereken TR, ay yıldız ve dalgalı çizginin bulunmaması gibi durumların olması gerekmektedir. Plaka yenileme işlemi yapılabilmesi için bazı şartların daha sağlanması gerekmektedir. Bunlar; plaka yenileme dilekçesi, eski plakalar, nüfus cüzdanı ve araç ruhsatının aslı ve fotokopisi. Gerekli şartlar sağlanması durumunda plaka yenileme işlemi başlatılacaktır. Plaka değişikliği ise; bir plakanın değişiminin sağlanabilmesi için plaka numarasının değişmesi gerekmektedir. Örnek olarak 34 kodlu plaka sahibi, 35 plaka kodunu alması durumunda bu plaka değişikliğine girer. Plaka değişim nedenlerini belirtecek olursak; özel plaka alma isteği, ikametgah değişikliği veya ikinci el araç satın almak denebilir. Plaka değiştirme işleminin yapılabilmesi için plaka yenilemede de istenen belgeler burda da istenmektedir. Gerekli şartlar sağlandıktan sonra kişi değiştirme işlemine başvurulabilir. Olması gereken belgeler ise; zorunlu trafik sigortası poliçesi, kişinin nüfus cüzdanı, ikametgah değişikliği belgesi, araca ait eski plakalar ve belgeler, satış sonucunu etkileyen değişiklik mevcutsa eğer noter satış belgesine sahip olmak zorundadır.